ކެންސަރު ބަލި މިއަށްވުރެ ސީރިއަސްކޮށް ނަގަންވެއްޖެ

ވާގޮތެއް ނޭނގެ އެވެ. އެކަމަކު، ފ. އަތޮޅުގެ މި ކުޑަކުޑަ ރަށް، ދަރަނބޫދޫގައި ވެސް 10 ވަރަކަށް މީހުންނަށް ކެންސަރު ޖެހި، ބައެއް މީހުން އެ ބަލީގައި މަރުވެ، އަނެއް ބަޔަކު އަންނަނީ ފަރުވާ ހޯދަމުންނެވެ. ކުޑަކުދިންނާއި ޒުވާނުންނާއި ހަރު މީހުންނެވެ. އެއް ބަޔަކު ގަބޫލުކުރަނީ އެއީ ދަނޑުވެރިކަމުގައި ބޭނުންކުރާ ކެމިކަލްގެ ސަބަބުން ދިމާވާ ކަމެއް ކަމަށެވެ. ނޫނީ ތަޣައްޔަރުވެފައިވާ ފެން ބުއިމަކީ އޭގެ އެއް ސަބަބު ކަމަށް ގަބޫލުކުރާ މީހުން ވެސް މަދެއް ނޫނެވެ.

އެ ކަންބޮޑުވުންތައް ބޮލާލައި ޖަހާލެވޭކަށް ނެތެވެ. ކެންސަރާ މެދު މިއަށްވުރެ ސީރިއަސްކޮށް ދެކި، 500،000 މީހުން ވެސް ހަމަނުވާ މި ކުޑަކުޑަ ގައުމުގައި އެ ބަލި އެހާ އާއްމުވާ ސަބަބު ބަލަން އެބަޖެހެ އެވެ.

ހެލްތު ޕްރޮޓެކްޝަން އެޖެންސީ (އެޗްޕީއޭ) އިން ބުނި ގޮތުގައި އަނގައިގެ އަދި ފުއްޕާމޭގެ ކެންސަރު ފަދަ ބަލިތަކަކީ ދިރިއުޅުމުގެ ވައްޓަފާޅިއާ ވަރަށް ބޮޑަށް ގުޅުންހުރި ކަންތައްތަކެވެ. ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރުމާއި ދުފުމަކީ އެ ކެންސަރުތަކަށް މަގުފަހިވާ ކަންތައްތައް ކަމަށްވާތީ، އެ ބަލިތައް މެދުވެރިވާ ބައެއް ސަބަބުތައް މިހާރު ވެސް ދެނެގަނެވިފައިވާ ކަމަށް ބުންޏެވެ.

އެ އެޖެންސީ އާއި ދުނިޔޭގެ ސިއްހަތު ޖަމިއްޔާ (ޑަބްލިއުއެޗްއޯ) ގެ އެހީގައި މޯލްޑިވްސް ނޭޝަނަލް ޔުނިވާސިޓީ (އެމްއެންޔޫ) އިން 2021 ވަނަ އަހަރު ހެދި ދިރާސާގައި ކޮންމެ ހަތަރު މީހެއްގެ ތެރެއިން އެކަކަކީ ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރާ މީހުން ކަން ދެނެގަނެވިފައިވެ އެވެ. އޭގެ ތެރެއިން، އެންމެ ހަގު އުމުރުގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރަން ފަށާފައި ވަނީ އަށް އަހަރުގަ އެވެ.

ދިރާސާގައި ބައިވެރިވެފައި ވަނީ 15-39 އަހަރާ ދެމެދުގެ 3،104 މީހުންނެވެ.

ރާއްޖޭގައި ކެންސަރު ކިތައްމެ އާއްމުވިއަސް، އެ ބައްޔަށް ސީދާ ފަރުވާ ހޯދާ މީހުންގެ އަދަދެއް އެޗްޕީއޭއަކަށް ސާފެއްނުވެ އެވެ. އެ އެޖެންސީގެ އޮފިޝަލް ވިދާޅުވީ ކެންސަރު ރަޖިސްޓްރީ ޑިޖިޓައިޒްކޮށް، އަޕްޑޭޓުކުރުމުގެ މަސައްކަތް މިދިޔަ އަހަރުގެ ފަހުކޮޅު ފަށާފައިވާ ކަމަށާއި އޭގެ މަސައްކަތް ނިމުމުން އެ މަންޒަރު ސާފުވާނެ ކަމަށެވެ.

އޭގައި ބަލަމުން އަންނަނީ 2019 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ރާއްޖޭގައި ތިބި ކެންސަރު މީހުންގެ އަދަދު އަދި މަރުވާ މީހުންގެ އަދަދުތަކެވެ.

"މިހާރު އަޅާފައިވާ ޑޭޓާތަކުން ވެސް ކެންސަރު އިތުރުވެފައިވާކަން ދައްކާ. އޭގެ ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި ސްކްރީނިން އިތުރުވުމާއި މީހުން ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުވުމުގެ ފުރުސަތު އެބައޮތް،" އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ނަމަވެސް، އާސަންދަ ކުންފުނިން "މިހާރު" އަށް ހިއްސާކުރި މައުލޫމާތުތަކުގައިވާ ގޮތުން، ކެންސަރާ ގުޅުން ހުރި ކަންކަމުގައި މިދިޔަ އަހަރު 10،000 އަށްވުރެ ގިނަ މީހުން ފަރުވާ ހޯދި އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އެ ބައްޔަށް ޝައްކުކުރެވޭ އަދި ބަލި ޖެހިފައިވާކަން ޔަގީންވެ، އަސްލު ފަރުވާ ނަގާ މީހުން ހިމެނެ އެވެ.

ފާއިތުވި ފަސް އަހަރުގެ ތެރޭގައި 66،000 އަށްވުރެ މީހުން ކެންސަރު ބައްޔަށް ޝައްކުވެގެން އަދި ފަރުވާ ހޯދި އެވެ. ނަމަވެސް، އަސްލު ބަލި ޖެހިފައިވަނީ ކިތައް މީހުންނަށް ކަމެއް ސާފެއްނުވެ އެވެ.

އެޗްޕީއޭއިން މިހާރު އަންނަނީ، ކެންސަރު ޖެހިފައި ތިބި މީހުންނަށް، އެ ބަލި ޖެހުނު ސަބަބު ބަލަން އައިޖީއެމްއެޗާ ގުޅިގެން ދިރާސާއެއް ހަދަން ތައްޔާރުވަމުންނެވެ.

ކެންސަރު ސޮސައިޓީގެ ޗެއާޕާސަން ޖުވޭރިޔާ ސައީދު ވެސް ވިދާޅުވީ ދިރިއުޅުމުގެ ވައްޓަފާޅިއަކީ ކެންސަރު ޖެހުމުގެ ރިސްކް ފެކްޓާއެއް ކަމަށެވެ. އެހެންވެ، ދުޅަހެޔޮ ސިއްހަތެއްގައި ހުރުމަކީ އެ މީހަކު އަމިއްލައަށް ކުރެވޭނެ ކަމަކަށް ވިއަސް، ކިތައްމެ ރަނގަޅަށް ދިރިއުޅުމުގެ ވައްޓަފާޅި ހުއްޓަސް ކެންސަރު ޖެހުމުގެ ފުރުސަތު އެބައޮތްކަން ޖުވޭރިޔާ ފާހަގަކުރެއްވި އެވެ.

އެކަމަކު، ދުޅަހެޔޮ ސިއްހަތެއްގައި ހުރި މީހަކު ރަނގަޅަށް ކެންސަރު ފަރުވާ ހޯދާނަމަ، އެ ބަލިން ރަނގަޅުވުމުގެ ފުރުސަތު، ސިއްހީ އެހެން ކަންކަން ހުންނަ މީހުންނަށް ވުރެ މަތިވެގެންދާ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"ދުޅަހެޔޮ ސިއްހަތެއްގައި ހުރުމަށް ރަނގަޅު ކާނާއާ ހެލިފެލިވެ އުޅުމަކީ ވަރަށް މުހިއްމު ކަމެއް." ޖުވޭރިޔާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ކެންސަރު ސޮސައިޓީން އަންނަނީ 2014 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ސްކްރީނިން ޕްރޮގްރާމް ގެންދަމުންނެވެ. އެ ހަރަކާތް 2016 ވަނަ އަހަރު ފުޅާކުރުމަށްފަހު، ކޮވިޑުގެ ސަބަބުން 2020-2021ގެ ސްކްރީނިން މަޑުޖައްސާލުމަށްފަހު، އަލުން ފަށާފައިވަނީ 2022 ވަނަ އަހަރެވެ.

ޖުވޭރިޔާ ވިދާޅުވީ ސްކްރީނިންގެ ތެރެއިން ޝައްކުވާ ކޭހެއް ފެނިއްޖެ ނަމަ، އިތުރު ޓެސްޓުތައް ހެދުމަށް އަވަހަށް މާލެ އައުމަށް ބާރުއަޅާ ކަމަށެވެ. ސްކްރީނިންގެ ކޮންމެ ދަތުރެއްގައި 5-7 މީހުން ކެންސަރަށް ޝައްކުވާ ކަމަށް އެ ސޮސައިޓީން ބުންޏެވެ.

ކެންސަރު ގިނަވާ ސަބަބުތައް ބަލަން ދުނިޔޭގެ ސިއްހަތު ޖަމިއްޔާއާ ގުޅިގެން ހެލްތު މިނިސްޓްރީން ފެށިއަސް އޭގެ ނަތީޖާ ފެންނަން އަދި އަހަރުތަކެއް ނަގާނެ އެވެ. ރާއްޖޭގެ އޮންކޮލޮޖިސްޓުންނާ ގުޅިގެން ފަސް އަހަރުގެ ޕްރިވަލެންސް ރިސާޗު ހެދުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަމުން އަންނައިރު، އަސްލު ރިސާޗުގެ މަސައްކަތް ފަށާނީ އޭގެ ފަހުންނެވެ. އެހެންވެ، އެ ދިރާސާ ނިމޭއިރު ރާއްޖޭގައި ކެންސަރު އޮންނާނީ ކޮން ހާލަތެއްގައި ކަމެއް ނޭނގެ އެވެ.