އަނެއްކާ ވެސް އިއްތިހާދެއް؟ ބޮޑު ސުވާލެއް!

އިއްޔެ އަކީ ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ ތާރީހުގައި އަނެއްކާވެސް ފާހަގަކުރެވޭ ދުވަހަކަށް ވެއްޖެ އެވެ. ރައީސް އަބްދުﷲ ޔާމީންގެ ސަރުކާރާ ދެކޮޅަށް ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އިއްތިހާދެއް ގާއިމުކޮށް، ރަސްމީކޮށް މަސައްކަތްތައް ފެށި ދުވަހެވެ. ވެރިކަން ހޯދަން އިއްތިހާދު އުފެއްދުމުގެ ސިލްސިލާ އަށް ބޮޅެއް އިތުރުވި ދުވަހެވެ. ޔުނައިޓެޑް އޮޕޮޒިޝަންގެ ނަމުގައި ލަންޑަންގައި އުފެއްދި މި އިއްތިހާދާ އެކު ހަނދާނަށް އަންނަނީ މިދިޔަ އަހަރުތަކުގައި ނާކާމިޔާބުވި މިފަދަ ހަރަކާތްތަކުގެ މަތިންނެވެ. މި އިއްތިހާދުތަކުގެ ހިތި ތަޖުރިބާ ކުރެއްވި ބޭބޭފުޅުން، އާ އިއްތިހާދުގައި ވެސް އެބަ ތިއްބެވި އެވެ.

ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުގެ ފުރަތަމަ ނައިބު ރައީސް މުހައްމަދު ޖަމީލް އިސްވެ ހަރަކާތްތެރިވެވަޑައިގަންނަވާ ޔުނައިޓެޑް އޮޕޮޒިޝަން މިފަހަރު މި ނުކުތީ މިދިޔަ ދުވަސްތަކުގެ ތަޖުރިބާތަކަށް ފަހު އެވެ. އިއްތިހާދު ހެދުމުގެ ގެއްލުމާއި ފައިދާ އޭގައި ހިމެނިވަޑައިގަންނަވާ ހުރިހާ ބޭފުޅުންނަށް ވެސް އެނގިވަޑައިގަންނަވަ އެވެ. ސިޔާސީ ގޮތުން ހިޔާލު ތަފާތު އެތައް ބޭފުޅުންނެއް ގޮވައިގެން ވެރިކަމާ ހަމައަށް އައުމަކީ ފަސޭހަ ކަމެއް ނޫނެވެ. ޔުނައިޓެޑް އޮޕޮޒިޝަން އުފެއްދިކަން އިއުލާން ކުރެއްވުމުގެ ގޮތުން، ކުރީގެ ރައީސް މުހައްމަދު ނަޝީދު ދެއްކެވި ވާހަކަފުޅުގައި އެކަން ހާއްސަ ގޮތަކަށް ފާހަގަކުރެއްވީ ވެސް އެހެންވެ އެވެ.

މީގެ ކުރިން ބޮޑު އިއްތިހާދެއް 2008 ގައި އެކުލަވާލާފައިވާ ކަން ފާހަގަކުރައްވައި ނަޝީދު ވިދާޅުވީ އެ ފަހަރުގެ އިއްތިހާދުން އުފެދުނު ހިޔާލުތަފާތުވުުންތަކަކީ އިސްލާހަށް މަސައްކަތް ނުކުރަންވީ ކަމެއް ނޫން ކަމަށެވެ. އަދި މިހާރުގެ ހިޔާލު ތަފާތުވުންތައް ނައްތާލައި، ހުރިހާ އެންމެން ގުޅިގެން މަސައްކަތް ކުރުމަށް އެމަނިކުފާނު ހާއްސަ ކަމެއްގެ ގޮތުގައި ގޮވައިލެއްވީ ވެސް އިއްތިހާދުގެ ތަޖުރިބާ މާޒީގައި ހިތިވީމަ އެވެ.

ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރާ ދެކޮޅު އިއްތިހާދު ލީޑް ކުރައްވަނީ ޖަމީލް ކަމަށްވާއިރު، އެއީ މިހާތަނަށް ނަޝީދަށް އެންމެ ބޮޑަށް ފާޑުވިދާޅުވި އެއް ބޭފުޅެވެ. ރައީސް ޔާމީނާ އެކު މިދިޔަ ރިޔާސީ ކެމްޕެއިންގައި މަސައްކަތްޕުޅު ކުރެއްވިއިރު، ނަޝީދާ ދެކޮޅު ވާހަކަތައް ޖަމީލްގެ ފަރާތުން އައި މިންވަރު އެހެން ހުރިހާ ސިޔާސީ ލީޑަރުންނަށް ވުރެ ގިނަ އެވެ. އެ ހަރުކަށި ބަސްތައް އެތައް ބައެއްގެ ސިކުނޑީގައި އަދިވެސް ހަރުލާފައި އެބަ ހުއްޓެވެ. ނަމަވެސް ކޯލިޝަން ލީޑް ކުރުން ޖަމީލާ ހަވާލުކުރެއްވުމަށް ފަހު، ނަޝީދު ވަނީ ފަހަތަށް ޖެހިވަޑައިގެންފަ އެވެ. ނަޝީދު ހިމެނިވަޑައިގަންނަވަނީ ކޯލިޝަނަށް ލަފާ ދެއްވަން ހަމަޖެއްސި ތިން އެޑްވައިޒަރުންގެ ތެރޭގަ އެވެ.

ޖަމީލް ކޯލިޝަން ލީޑް ކުރައްވަނީ ކީއްވެ؟

މިއީ އަދި ސީދާ ޖަވާބު ނުލިބޭ ސުވާލެކެވެ. ރައީސް ޔާމީނާ ދެކޮޅު އިއްތިހާދުގައި، އާންމުންގެ ތާއީދު އެންމެ ބޮޑު ބޭފުޅެއްގެ ގޮތުގައި ހުންނެވީ ނަޝީދު ކަމަށް ވިޔަސް އެމަނިކުފާނު ލީޑް ނުކުރައްވަނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟ އެއް އިރެއްގައި ނަޝީދާ އެންމެ ބޮޑު ހަތުރުވެރިއެއްގެ ގޮތުގައި ހުންނެވި ޖަމީލްއާ ކޯލިޝަން ހަވާލުކުރެއްވީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟

ނަޝީދަކީ ކްރިމިނަލް ކޯޓުގެ ކުރީގެ އިސް ގާޒީ އަބްދުﷲ މުހައްމަދު ހައްޔަރުކުރި މައްސަލާގައި 13 އަހަރުގެ ޖަލު ހުކުމެއްގައި ހުންނެވި ބޭފުޅެކެވެ. ބޭސްފަރުވާ އަށް އިނގިރޭސި ވިލާތަށް ވަޑައިގަތުމަށް ފަހު، އެ ގައުމުން ހިމާޔަތް ހޯއްދަވައިގެން ހުންނެވި ބޭފުޅެކެވެ. ކޯލިޝަން ލީޑް ކުރެއްވުމަށް ޖަމީލާ ހަވާލުކުރެއްވި އެއް ސަބަބަކީ އެއީ ކަމަށް ވެދާނެ އެވެ. އަނެއްކޮޅުން ޖަމީލަކީ ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުގެ ފުރަތަމަ ނައިބު ރައީސް އަށް ވެފައި، އެމަނިކުފާނު މަގާމު ދުރުކުރި އުސޫލުތަކަށް ބަލާއިރު، މިއީ މި ދަނޑިވަޅުގައި ބައިނަލްއަގްވާމީ ގޮތުން ވިއްކަން ފަސޭހަ ބޭފުޅަކަށް ވުން ވަރަށް ގާތެވެ. ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުގައި ދެވަނަ އަށް އެންމެ އިސްކޮށް މަސައްކަތް ކުރެއްވި ބޭފުޅެއް ދެއްކުމަކީ، ބައެއް ސިޔާސީ ތަޖުރިބާކާރުން ދެކޭ ގޮތުގައި، ބައިނަލްއަގްވާމީ ފަރާތްތަކަށް އަމާޒުކޮށް ކޯލިޝަނުން ކުރި ކަމެކެވެ.

ރައީސް ޔާމީން މަގާމުން ދުރުކޮށް، 2018ގެ ކުރިން އިންތިހާބެއް ބޭއްވޭތޯ މަސައްކަތްކުރަން ކޯލިޝަނުން ވަނީ އެއްބަސްވެފަ އެވެ. އެހެން ކަމަށް ވާ ނަމަ، ބައެއް ސިޔާސީ ތަޖުރިބާކާރުންގެ ނަޒަރުގައި ޖަމީލް ބޭނުންކުރާނީ އެ ހިސާބަށް ވާސިލްވުމާ ހަމައަށެވެ. ރައީސް ޔާމީން މަގާމުން ދުރުކުރެވިއްޖެ ނަމަ، ރިޔާސީ އިންތިހާބެއް ބޭއްވުމާ ހަމައަށް ވަގުތީ ގޮތުން އުފެދޭ ސަރުކާރެއްގައި އިސްކޮށް ޖަމީލް ހުންނެވުން ވަރަށް ގާތެވެ. އިންތިހާބަށް ނުކުންނަވާނެ ބޭފުޅެއް އަދި ނޭނގެ އެވެ. އެ ހިސާބަށް މަންޒަރު ބަދަލުވާނެ ގޮތެއް ވެސް ނޭނގެ އެވެ.

ރައީސް ޔާމީނާ ދެކޮޅު ކޯލިޝަނެއް އުފެއްދުމުން، ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން އެންމެ ފާޅުކަން ބޮޑު ގޮތެއްގައި ފާޑުވިދާޅުވަނީ ހޯމް މިނިސްޓަރު އުމަރު ނަސީރެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ވަގުތު ޖެހުމުން ނަޝީދު "ޖަމީލް ކޮއްޕައި ވައްޓާލާނެ" އެވެ.

"ޖަމީލް އެ ބޭނުން ކުރައްވަނީ ކޯރު ހުރަސްކުރައްވަން. ކޯރު ހުރަސްކުރެވުނީމާ ކޮއްޕައި ވައްޓާލާނެ. އޭގެ ފަހުން ފެންނާނީ ނަޝީދު. ޖަމީލަކީ ކޯރު ހުރަސް ކުރައްވަން ނަޝީދު ގެންގުޅުއްވާ ހިމާރެއް. އެކަން ހާސިލްވީމާ ކަތިލާފައި ދޫކޮށްލާނެ،" އިއްތިހާދުތަކުގެ ނާކާމިޔާބީ ދަތުރުތައް ފާހަގަކުރައްވަމުން އުމަރު ވިދާޅުވި އެވެ.

"އެކަމަކު ޖަމީލަކީ ވެސް ވަރަށް ސްމާޓް ބޭފުޅެއް. ޖަމީލު ވެސް ސިޔާސީ ގޮތުން ކުޅުއްވާނެ. އެކަން ހަނދާން ކުރަން ޖެހޭނެ."

ރައީސް ޔާމީނާ ދެކޮޅު އިއްތިހާދުގައި ސިޔާސީ ގޮތުން، އެމަނިކުފާނާ ދެކޮޅު ހުރިހާ ފިކުރެއްގެ ބޭފުޅުން އިސްކޮށް އެބަ ތިއްބެވި އެވެ. ރައީސް ޔާމީން އަވަހާރަކޮށްލުމަށް ރިޔާސީ ލޯންޗްކޮޅުގައި އައިއީޑީއެއް ގޮއްވި ކަމާއި ކޮރަޕްޝަންގެ ތުހުމަތު ކުރެވޭ ކުރީގެ ނައިބު ރައީސް އަހުމަދު އަދީބާ ހިސާބުން ފެށިގެން، އިދިކޮޅު ހުރިހާ ފިކުރެއް ތަމްސީލް އެބަ ކުރެ އެވެ. އިއްތިހާދުގެ ހިޔަނި ކެބިނެޓުގައި 19 ބޭފުޅަކު ތިއްބެވިއިރު، ސިޔާސީ ގޮތުން ހިޔާލު އެއްގޮތް ހުރިހާ ބޭފުޅުންނަށް ވަނީ އެ ކެބިނެޓުން ޖާގަ ދީފައިވެ އެވެ.

ނަޝީދު ވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތުމަށް 2008 ގައި އުފެއްދި އިއްތިހާދު އަދި ރައީސް ޔާމީން ވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތުމަށް 2013 ގައި އުފެއްދި އިއްތިހާދާ ބަލާއިރު، މިފަހަރުގެ އިއްތިހާދު ފެންނަނީ ވަރަށް ރޭވުންތެރި ގޮތެއްގަ އެވެ. ފަށާފައި ވަނީ ވެސް ވަރަށް ބޮޑަށް ތައްޔާރުވެ އަދި އެ ބައެއްގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތައް ވަކި ތަރަހައެއްގެ ތެރޭގައި ބަހައްޓައިގެންނެވެ. ކުރިއާ ލައި ހުރިހާ މަގާމުތައް އިއުލާންކޮށް، އެ މަގާމުތަކުގެ އިންތައް ވަކިކޮށްގެންނެވެ. ނަމަވެސް ސަރުކާރަށް އަދި އެ އިއްތިހާދު ފެންނަނީ "ސައިބޯނި ބޮތްކެއް" ފަދަ ގޮތަކަށެވެ.

މިނިސްޓަރު އުމަރު ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި 2008 އާ ހިލާފަށް ނަޝީދަކީ ރައްޔިތުން ޓެސްޓް ކުރައްވާފައިވާ ބޭފުޅަކަށް ވާތީ، ކާމިޔާބު ނުވާނެކަން ވަރަށް ބޮޑަށް ޔަގީނެވެވެ.

"ހަމަ ތި ލަވަ ކިޔަމުން 2008 ގައި ވެރިކަމަށް އައީ. އެކަމަކު ވެރިކަަމަށް އައިސް ނަޝީދު ވީ ޑިކްޓޭޓަރަކަށް. މީޑިއާގެ މިނިވަންކަމަށް ހުރަސްއެޅި. ވަކި ކުންފުންޏެއް ހަދައިގެން ޓީވީ މޯލްޑިވްސް ހިސޯރުކުރި. ގާނޫނާ ހިލާފަށް ކުރެވެން ހުރި ހުރިހާ ކަމެއް ނަޝީދު ކުރެއްވި. އެހެންވީމާ މިފަހަރު ރައްޔިތުންނަށް އެނގޭނެ ނަޝީދަކީ ކާކުކަން. ކުރިއާ މިހާރާ އެންމެ ބޮޑު ތަފާތަކީ އެއީ،" އުމަރު ވިދާޅުވި އެވެ.

އިއްތިހާދާ އެކު ޕްރެޝަރު ބޮޑުވާނެތަ؟

ސަރުކާރާ ދެކޮޅަށް ބޮޑު އިއްތިހާދެއް ނުކުމެ، އަދި ވަކި ކަހަލަ އަމާޒުތަކަކަށް މަސައްކަތް ކުރަން ފެށުމަކީ ކުޑަ ކަމެއް ނޫނެވެ. ހާއްސަކޮށް ނަޝީދުގެ ފަހަތުގައި ބައިނަލްއަގްވާމީ އެކި ގައުމުތަކާއި ޖަމާއަތްތައް އިސްވެ ހަރަކާތްތެރިވާއިރު، މިފަދަ ހަރަކާތްތަކަށް އެމީހުންގެ މަދަދު ނުލިބިއެއް ނުދާނެ އެވެ. މި އިއްތިހާދު ރޭވިފައި އޮތް ގޮތުން ނަމަ، ރާއްޖޭގައި ކުރާ މަސައްކަތްތަކުގެ އިތުރުން ބައިނަލްއަގްވާމީ މަސައްކަތްތަކަށް ހާއްސަ އިސްކަމެއް ދީފައި އޮތްކަން ފާހަގަކުރެވެ އެވެ. އެހެންވެ މިއީ އެންމެ ބޮޑު އެއް ޕްރެޝަރު ސަރުކާރަށް އަންނާނެ ދިމާލަކަށް ވެދާނެ އެވެ.

ނަމަވެސް ސަރުކާރުން ދެކެނީ އެއްވެސް ޕްރެޝަރެއް ނެތް ކަމަށެވެ. ފޮރިން މިނިސްޓަރު ދުންޔާ މައުމޫނާއި ހޯމް މިނިސްޓަރު އުމަރު ވެސް ވިދާޅުވީ އިދިކޮޅު ކޯލިޝަނަކީ ސަރުކާރަށް އޮތް ގޮންޖެހުމެއް ނޫން ކަމަށެވެ.

"އިންޓަނޭޝަނަލް ޕްރެޝަރު ދޭން ތިބި ގައުމުތަކަށް ވެސް އެނގޭނެ ކޯލިޝަނަކީ ކިހާ ލޫޒް އެއްްޗެއްކަން. ކޯލިޝަނަކީ ރިޔާސީ ނިޒާމެއްގައި މަސައްކަތް ކުރާނެ އެއްޗެއް ނޫން،" އުމަރު ވިދާޅުވި އެވެ.

"ރިިޔާސީ ނިޒާމެއްގައި ކޯލިޝަނަކީ ކޮސްމެޓިކް ހަރަކާތެއް."

ކޯލިޝަނަކީ ރައީސް ޔާމީނަށް ބައިނަލްއަގްވާމީ ގޮތުން އޮތް ޕްރެޝަރެއްތޯ ތަކުރާރުކޮށް ދެންނެވުމުން ވެސް އުމަރުގެ ޖަވާބަކީ "ކައިރި ވެސް ނުކުރާނެ" ކަމަށެވެ.

އިދިކޮޅު އިއްތިހާދުގެ ސަބަބުން ސަރުކާރަށް ލޮޅުން އަންނަ ނަމަ އެކަން ކުރިއަށް އޮތް ތަނުގައި ސާފުވަމުންދާނެ އެވެ. ރައީސް ޔާމީންގެ ސަރުކާރުގެ އެކި ސިޔާސަތުތަކަށް ފާރަވެރިވެ، ހަމަ މަގަށް އެޅުވުން އިތުރުވާނެ ކަމަށް ބެލެވެ އެވެ. އިއްތިހާދުގެ ލީޑަރު ޖަމީލް ވިދާޅުވާ ގޮތުން ވެސް ދައުލަތުގެ ހުރިހާ ބާރުތައް މުށުތެރެއަށް ޖަމާކުރައްވައި ގާނޫނުތައް މުގުރައި ހުދުމުހުތާރު ވެރިކަމެއް ކުރެއްވުމުގެ ފުރުސަތެއް އިދިކޮޅު އިއްތިހާދުން ރައީސް ޔާމީނަށް ދެނެއް ނުދޭނެ އެވެ.