ނުވަ އަހަރު ތެރޭ 14 ޕަސެންޓް މުރަކަ މަރުވެއްޖެ

ދުނިޔޭގެ ހޫނުމިން މައްޗަށް ދިއުމުގެ ސަބަބުން، ދުނިޔޭގެ ފަރުތަކުގެ މުރަކައިގެ 14 ޕަސެންޓް މިހާރު މަރުވެފައިވާ ކަމަށް ސައެންޓިފިކް ދިރާސާއަކުން ދައްކައިފި އެވެ.

ގްލޯބަލް ކޮރަލް ރީފް މޮނިޓަރިން ނެޓްވޯކް (ޖީސީއާރްއެމްއެން) އިން 300 އަށް ވުރެ ސައެންސްވެރިން ބައިވެރިކޮށްގެން ކުރި ދިރާސާގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން، 2009 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން 2018 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި، އެކި ސަރަހައްދުތަކުގެ ފަރުތަކުގައިވާ މުރަކައިގެ ވަރަށް ބޮޑު ޕަސެންޓެއް ވަނީ ހަލާކުވެފަ އެވެ.

ފަރުތަކުގެ ދުޅަހެޔޮކަމާ ގުޅޭ ގޮތުން، އެންމެ ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި މިހާތަނަށް ކުރި މި ދިރާސާގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން، ކަނޑުތައް އިތުރަށް ހޫނުވަމުން ދާ ނަމަ، ދުނިޔޭގެ ފަރުތަކުގައިވާ މުރަކަތަކުގެ ވަރަށް ބޮޑު ބައެއް ވަރަށް އަވަހަށް މަރުވެގެން ހިނގައިދާނެ އެވެ.

މި ދިރާސާގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން 2009-2018 އާ ދެމެދު އެންމެ ބޮޑަށް ގެއްލުން ލިބިފައިވަނީ، ދެކުނު އޭޝިޔާގެ ފަރުތަކާއި ޕެސިފިކްގެ ފަރުތަކާއި އަރަބި ޖަޒީރާގެ ވަށައިގެންވާ ފަރުތަކާއި އޮސްޓްރޭލިޔާގެ ފަރުތަކަށެވެ.

މިއަދު އާންމުކުރި މި ދިރާސާގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން، މި ދިރާސާ ހަދާފައި ވަނީ ވޭތުވެ ދިޔަ 40 އަހަރުގެ ތެރޭގައި، 73 ގައުމަކާއި 12،000 ސަރަހައްދެއްގެ މައުލޫމާތުތައް ދިރާސާކޮށްގެންނެވެ. މި ދިރާސާގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން، ދުނިޔެ ހޫނުވުމުގެ ސަބަބުން ފަރުތަކުގެ ގާތްގަނޑަކަށް 11،700 އަކަ ކިލޯމީޓަރު (4،517 އަކަ މޭލު)ގެ ސަރަހައްދެއް މިހާރު އޮތީ މަރުވެ ހަލާކުވެފަ އެވެ.

"މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކަކީ، ދުނިޔޭގެ ފަރުތަކުގެ ދިރުމަށް އޮތް އެންމެ ބޮޑު ނުރައްކާ،" މި ދިރާސާގެ އެންމެ އިސް އެއް ބައިވެރިޔާކަމަށްވާ އޮސްޓްރޭލިޔާގެ އިންސްޓިޓިއުޓް އޮފް މެރިން ސައެންސްގެ ޗީފް އެގްޒެކެޓިވް ޕޯލް ހާޑިސްޓީ، ދިރާސާއާ ބެހޭ ގޮތުން ނެރުއްވި ބަޔާނެއްގައިވެ އެވެ.

މި ދިރާސާގައި، މުރަކަ އާލާވެފައިވާ 10 ސަރަހައްދެއްގެ ފަރުތަކުގެ ހާލަތު ވަޒަންކޮށްފައިވެ އެވެ. އެ ބެލުންތަކުން އެނގުނު ގޮތުގައި ފަރުތައް އެންމެ ބޮޑަށް ހަލާކުވެފައި ވަނީ ކޮރަލް ބްލީޗިން ނުވަތަ ގާ ހުދުވުމުގެ މައްސަލައާ ގުޅިގެންނެވެ. އޭގެ އިތުރުން، އާދަޔާ ހިލާފަށް ގިނައިން ފަރުމަހުގެ މަސްވެރިކަން ކުރުމުގެ ސަބަބުންނާއި، ގޮނޑުދޮށްތަކުގެ ތަރައްގީއަށްޓަކައި ތިމާވެއްޓަށް ބެލުމެއް ނެތި ކުރާ ކަންތަކުގެ ސަބަބުންނާއި، ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑު ތަޣައްޔަރުވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ.

ވިހަ ގޭސްތަކުގެ ސަބަބުން އޯޒޯން ފަށަލަ ތުނިވެ ދުނިޔޭގެ ވައިގެ ފަށަލައިގެ ތެރޭގައި އުފެދޭ ހޫނުގެ 90 ޕަސެންޓް ފޭދިގެންދަނީ ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑުގެ ތެރެއަށެވެ. އޭގެ ސަބަބުން ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑުގެ ހޫނުމިން މަތިވެ، މުރަކަތައް މަރުވާން މެދުވެރިވެ އެވެ.

މީގެ 23 އަހަރު ކުރިން، 1998 ވަނަ އަހަރު މުޅި ދުނިޔެ ތަޖުރިބާކުރި ހޫނުކަމުގެ ތެރޭގައި، ދުނިޔޭގެ ފަރުތަކުގައިވާ މުރަކައިގެ އަށް ޕަސެންޓް އެކުގައި މަރުވިކަމަށް އދ.ގެ ތިމާވެއްޓާ ބެހޭ އިދާރާއިން ބުނެފައިވެ އެވެ.

އިންޓަގަވަރްމެންޓަލް ޕެނަލް އޮން ކްލައިމެޓް ޗޭންޖް (އައިޕީސީސީ) އިން މި އަހަރު ނެރުނު ދިރާސާ ރިޕޯޓެއްގައި ވަރަށް ކަށަވަރުކަމާ އެކުގައި ބުނެފައި ވަނީ، ސިނާއީ އިންގިލާބު ފެށުމުގެ ކުރިން، ދުނިޔޭގެ ހޫނުމިން ހުރި ވަރަށް ވުރެ، 1.5 ޑިގްރީ ސެލްސިއަސް އިތުރަށް ހޫނުވިޔަސް، ދުނިޔޭގެ ފަރުތަކުގައިވާ މުރަކައިގެ 70-90 ޕަސެންޓް އެކުގައި މަރުވެގެން ދާނެ ކަމަށެވެ.

އެ ރިޕޯޓްގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން، އޭރުގެ މިންވަރަށް ވުރެ ދެ ޑިގްރީ އިތުރަށް ހޫނުވެއްޖެ ނަމަ، ފަރުތަކުން ސަލާމަތްވާނީ އެންމެ ޕަސެންޓެއްގެ މުރަކަ އެވެ. އެ ދިރާސާގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން، މި ބިމުގެ ސަތަހައިގެ އެވްރެޖް ފިނިހޫނުމިން މިހާރުވެސް ހުރީ، ސިނާއީ އިންގިލާބު ފެށުމުގެ ކުރިން، ދުނިޔޭގެ ހޫނުމިން ހުރި ވަރަށް ވުރެ، 1.1 ޑިގްރީ ސެލްސިއަސް މަތިވެފަ އެވެ.

މިއަދު އާންމުކުރި ދިރާސާގައި ބުނެފައިވާ ގޮތުން، ފަރުތަކުގެ ބޮޑު ބައެއް މަރުވެފައި ވިޔަސް، ފަރުތަކުގެ ދިރުންތަކާ މެދު އުންމީދު ކަނޑައިލަންނުޖެހޭ ކަމުގެ އިޝާރާތްތަކެއް ވެސް، މި ދިރާސާކުރި އިރު އެނގިފައިވެ އެވެ. މި ދިރާސާއަކީ 40 އަހަރުގެ މުއްދަތަކަށް ފަރުތަކުގެ ހާލަތު ވަޒަން ކުރުމަށް ފަހު، އެކުލައިވައިލި ދިރާސާއަކަށްވާއިރު، ވަރަށް ބޮޑަށް ހަލާކުވެފައިވާ ކަމަށް މީގެ ކުރިން ފާހަގަކުރެވުނު ބައެއް ސަރަހައްދުތަކުގައި އަލުން މުރަކަ އާލާވާކަން މިހާރު ވަނީ ފާހަގަކުރެވިފަ އެވެ.

އެހެންކަމުން މިހާރުން ފެށިގެން، ފަރުތަކުގެ ހިމާޔަތަށް ހާއްސަ އިސްކަމެއް ދީގެން މަސައްކަތް ކޮށްފި ނަމަ، ފަރުތައް ސަލާމަތް ކުރުމުގެ ފުރުސަތު އަދިވެސް އެބަ އޮތް ކަމަށް މި ދިރާސާގައި ބުނެފައިވެ އެވެ.

ކަނޑުގެ ބިންގަނޑުގެ ގާތްގަނޑަކަށް 0.2 ޕަސެންޓަކީ ފަރުތަކެވެ. ނަމަވެސް ކަނޑުގެ ދިރުންތަކުގެ މަދުވެގެން ހަތަރު ބައިކުޅަ އެއްބައި ވަޒަންވެރިވެ ދިރިއުޅެނީ ފަރުތަކުގަ އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ކަނޑު އަޑީގައި އުޅޭ މަސްމަހާ މެއްސާއި އެކި ބާވަތުގެ ސުއިއްޕާއި ވިނަ އާއި ގަސްވެސް ހިމެނެ އެވެ.

އޭގެ އިތުރުން ފަރުތަކަކީ، އިންސާނުންގެ ކާނާގެ ވަރަށް މުހިންމު ބާވަތްތަކެއް ލިބިދޭ ތަނެކެވެ. އަދި ކަނޑުގައި އުފެދޭ ތޫފާންތަކާއި ގަދަ އޮއިވަރުން ގޮނޑުދޮށްތައް ހިމާޔަތްކުރުމުގައި ވެސް ފަރުތައް ވަރަށް މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރެ އެވެ. އަދި ފަރުތަކާ ގުޅިފައިވާ އެތައް ސިނާއަތްތަކަކުން، އެތައް މިލިއަން ބަޔަކަށް ވަޒީފާ ތަނަވަސްވެފައިވެ އެވެ.