ގެދޮރުވެރިޔާ، ދޮގުވެރިޔަކަށް: މޮޅު ގޮތަކީ މިއީތަ؟

މާލެ ބަދަލުވިތާ ދެ ތިން އަހަރު ވެސް ނުވެ އެވެ. އެކަމަކު، ވެރި ރަށުގައި ދިރިއުޅޭތާ 15 އަހަރު ވެފައިވާ ކަމަށް ބުނެ ދައުލަތުގެ ރަސްމީ އިދާރާ، ރަށު ކައުންސިލުން ލިޔުން ހޯދައިގެން ފްލެޓް ކަށަވަރުކުރީ އެވެ. އަނެއް ބަޔަކު، ފްލެޓު ހޯދީ ރައްޓެހިންގެ ކުންފުނިތަކުގައި ވަޒީފާ އަދާކުރި ކަމަށް ބުނެ، އެ ތަންތަނުން ހޯދި ލިޔުންތަކުންނެވެ. މާލޭގެ ގެއެއްގައި ދިގު މުއްދަތަކަށް ދިރިއުޅުނު ކަމުގެ ލިއުން ހޯދައިގެން ވެސް ފްލެޓަށް ޝަރުތު ހަމަވާ ކަމަށް ދައްކާފައި އެބަހުއްޓެވެ.

މި ސަރުކާރުގެ ގެދޮރުވެރިޔާގެ ސްކީމްގެ ތެރެއިން ފުރަތަމަ ހަދާ 4،000 ފްލެޓާއެކު، ފްލެޓު ލިބޭ މީހުންގެ ދާއިމީ ލިސްޓް މިދިޔަ ހޮނިހިރު ދުވަހު އާއްމުކުރިއިރު އާއްމުންގެ ޝަކުވާއަކަށް ވީ، އެއްވެސް ހަމައެއް ނެތި ފްލެޓުތައް "ބަހާލާފައި" އޮތުމެވެ. އެތައް ބައެއްގެ ހައްގު ހިމެނޭ ކަމެއްގައި އިންސާފުން ބޭރުވުމެވެ. މި ހިތްދަތިކަން ބޮޑުވަނީ ކޮންމެ ފަހަރަކު ހުޅުވާލާ ފްލެޓްތަކަށް ކުރިމަތިލައި ނާއުއްމީދުވެ، މާލޭގެ ކުދިކުދި ތަންކޮޅުގައި އުމުރު ހުސްކުރަން ޖެހިފައި ތިބި މީހުންނަށެވެ.

ފްލެޓަށް ކުރިމަތިލާން ޝަރުތު ހަމަވާ އެންމެ ފުރަތަމަ ކަމަކީ، މާލޭގައި މެދުކެނޑުމެއް ނެތި 15 އަހަރު ދިރިއުޅުމާއި މާލޭގައި 600 ފޫޓަށް ވުރެ ބޮޑު ބިމެއް ނޫނީ ފްލެޓެއް ނެތުން އަދި މަހެއްގެ މައްޗަށް ލިބޭ އާމްދަނީ 61،000ރ. އަށްވުރެ ދަށްވުމެވެ.

އެކަމަކު، އެތައް އަހަރެއް ވަންދެން މާލޭގައި ކުއްޔަށް ގަނަތެޅެމުން ދިޔަ މީހުންގެ ރުޅިގަނޑު ފަޅައިގެން ދިޔައީ އެ ޝަރުތުތައް ފުރިހަމަ ނުވިޔަސް މަޖިލިސް މެމްބަރުންގެ އާއިލާ އާއި ގާތް ރައްޓެހިންނަށް ފްލެޓުތައް ދިންކަން ހާމައަށް އެނގެން އޮތީމަ އެވެ. އެ މަގު ފަހިވި ހަމައެކަނި ސަބަބަކީ ވެސް ހުށަހެޅި މައުލޫމާތުތައް ކަށަވަރުނުކުރުމެވެ. ފްލެޓަށް އެދި 20،000 އަށް ވުރެން ގިނަ މީހުން ކުރިމަތިލާފައި ވިޔަސް ދިރިއުޅުމުގެ ހާލަތެއް ނުބަލަ އެވެ. ޕޮއިންޓް ދިނީ ހުށަހެޅި މައުލޫމާތުތަކަށް އެކަންޏެވެ.

ޕޮއިންޓް ދިނުމުގެ އުސޫލުގައި ބަލާފައިވަނީ ހަ ކަމަކަށެވެ. އެއީ؛

1. ބޯހިޔާވަހިކަން

2. މައި-އެޕްލިކެންޓުގެ 18 އަހަރުން ދަށުގެ ދަރިންނާއި ޝަރުއީ ގޮތުން ބެލުން ހަވާލުވެގެން ބަދަލުމުންދާ 18 އަހަރުން ދަށުގެ ކުދިންގެ އަދަދު

3. ދިރިއުޅުމުގެ ހާލަތު

4. ބަދިގެއާ ލިވިން އޭރިޔާ

5. ފާހަނާ

6. ހާއްސަ އެހީއަށް ބޭނުންވާ މީހުންގެ ބައި

އެ ބައިތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ގިނަ މާކްސް ލިބެނީ 600 އަކަފޫޓުގެ އަމިއްލަ ތަނެއް ނެތުމާއި ހަތް ދަރިން ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނައިން ދަރިން ތިބުމާއި ދިރިއުޅެން ވަކި ހާއްސަ ތަނެއް ނެތުމަށެވެ.

އެކަމަކު، ފަހި ދިރިއުޅުން ކޯޕަރޭޝަނުން ހުޅުމާލޭގައި އިމާރާތްކުރަމުން އަންނަ ފްލެޓުގެ ދާއިމީ ލިސްޓު ނެރުނު ކަމަށް ބުނެ "މިހާރު" ގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ޝާއިއުކުރި ހަބަރަށް 100 އަށްވުރެ ގިނަ ކޮމެންޓު ލިބުނުއިރު، އޭގެ ތެރޭގައި އެންމެ ގިނައީ ވެސް ދޮގު ލިޔުން ހުށަހެޅި މީހުންނަށް ފްލެޓު ލިބުނު ކަމުގެ ކަންބޮޑުވުންތަކެވެ.

"އަޅުގަނޑު 27 އަހަރު މިވީ މާލޭގައި އުޅޭތާ ކުއްޔަށް. އަޅުގަނޑު ގެ ގެދޮރެއްނެތް މި އުޑުދަށުގަ އެއް. ޕޮއިންޓަށް ބެލިއިރު އިނީ 43 ލިބިފައި. އަޅުގަނޑު ދަންނަ ރައްޓެއްސެއް ދުވަހަކު މާލޭ އުޅުނު މީހަކު ނޫން އަދިވެސް އޭނާ އުޅެނީ އައްޑޫ ފޭދޫގައި. އޭނާއަށް ލިބިފައި އެބައިން 86 ޕޮއިންޓް. މިއީ ކިހިނެއްވާ ކަމެއްބާވައޭ ހިތަށް އަރައަރާ މި ހުންނަނީ. މީހަކަށް އެއްޗެއް ލިބުނީމަ ހަސަދަ ވެރިވަނީކީ ނޫން. އިއުލާނުކޮަށްފައިވާ ޝަރުތު ހަމަ އެވާގޮތް ނޭނގިގެން މި އުޅެނީ ހަމަ." އެ ހަބަރަށް އައި ކޮމެންޓެއްގައި ވެ އެވެ.

އަހުމަދު ކަލޯގެ ނަމުގައި ކުރި ކޮމެންޓެއްގައި ބުނީ އެންމެން މަގުތަކަށް ނުކުމެގެން ނަމަވެސް ފްލެޓު ބަހާގޮތް ހުއްޓާލަންޖެހޭ ކަމަށެވެ.

"ދުވަހަކު މާލެ ނާންނަ މީހުންނަށް ވެސް ފްލެޓް. ފަންސާސް އަހަރަށް ވުރެ ގިނަ ދުވަހު މާލޭގައި ދިރިއުޅެ، ވަންނާނެތަނެއް ނެތް މީހުންނަށް 40 ޕޮއިންޓް. މިއީ ބޮޑު ޖަރީމާއެއް،" ކޮމެންޓުގައި ބުންޏެވެ.

މީގެ ކުރިން ފްލެޓަށް ފޯމު ހުށަހެޅީ އެތައް ގަޑިއިރެއް ވަންދެން ކިއުގައި ތިބުމަށްފަހުގަ އެވެ. މި ފަހަރު އެކަމަށް ހާއްސަ ޕޯޓަލް އަކުން ފްލެޓު ފޯމު ބަލައިގަނެ، ލިބުނު ޕޮއިންޓްގެ އަދަދު އާއްމުކޮށްފައިވެ އެވެ.

ހައުސިން މިނިސްޓްރީގެ ސީނިއާ އެގްޒެކެޓިވް ޑިރެކްޓަރު މުހައްމަދު އާރިފް ވިދާޅުވީ ފްލެޓު ދިނުމަށް ބެލި އުސޫލު، އޭޕްރީލް 8، 2021 ގައި ގެޒެޓުކޮށް އާއްމުންގެ ކޮމެންޓަށް ހުޅުވާލި ކަމަށެވެ. އެއީ، ރާއްޖޭގެ އެންމެން ވެސް އެކަން ބަލައިގަނެ، އާ ބަސް ބުނެފައިވާ އުސޫލެއް ކަމަށާއި އޭގެ ފަހުން މިދިޔަ އަހަރުގެ ޖޫން މަހު ފްލެޓަށް ކުރިމަތިލާން ހަތަރު މަސް ދުވަހުގެ މުއްދަތު ދިން ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

"މި ސްކީމް ހިންގާފައި މި އޮތީ މީގެ ކުރިން ސަރުކާރުން ހިންގި ހައުސިންގެ ހުރިހާ، ފްލެޓު ދިނުމުގެ ހުރިހާ ޕްރޮގްރާމެއްގައި ވެސް އޮވޭ އިވެލުއޭޓަރުންނަށް، ސަރުކާރަށް 15، 10، 20، 30 މާކްސް ދިނުމުގެ ފުރުސަތު. އެކަމަކު، މި ސްކީމްގައި އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް، ސަރުކާރަކަށް އަދި އިވެލުއޭޓަރުންނަކަށް ވެސް ނޯވޭ އެންމެ މާކްސް އެއްވެސް މީހަކު ބޭނުންވާ މީހަކަށް ދިނުމުގެ ފުރުސަތެއް. މި މާކްސް ނަންގަވަނީ ފޯމު ހުށަހަޅުއްވާ ބޭފުޅާ،"

"އެ ބޭފުޅާ މި ނަންގަވަނީ މާކްސް، އެ ބޭފުޅާގެ ދަރިން ތިބި އަދަދާއި، އެ ބޭފުޅާ ދިރިއުޅުއްވާ ތަނުގައި ރޫމް ހުރި އަދަދާއި، ދިރިއުޅުއްވާ ތަނުގައި ފާހަނާ ބޭނުންކުރުމުގެ ހާލަތާއި ދިރިއުޅޭ ތަނުގައި ކައްކާ ކެއުން ބުއިމުގެ ހާލަތު ހުށަހަޅުއްވާފައި އިންނަ ގޮތަކަށް." އާރިފް ވިދާޅުވި އެވެ.

އޭނާ ވިދާޅުވީ ފޯމު ހުށަހެޅުމަށްފަހު، އެ ފޯމު ވަގުތުން މިނިސްޓްރީގެ ސިސްޓަމަށް ނަގައިދޭނެ ކަމަށެވެ. ޑެޑްލައިނަށްފަހު ސުޕަވައިޒަރުން ނަގައި ވެރިފިކޭޝަން މަސައްކަތުގައި އެ މީހަކު ދީފައި ހުރި މައުލޫމާތާއި ސިސްޓަމްގައި ހުރި މައުލޫމާތު ދިމާކުރާ ކަމަށް. އެއާއެކު، ވަކި މީހަކަށް އިތުރަށް މާކްސް ދެވޭނެ އެއްވެސް ގޮތެއް މި ސްކީމްގައި ހިމަނާފައި ނުހުންނާނެ ކަމަށް ވެސް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

މީގެ ކުރިން ހިންގި ސޯޝަލް ހައުސިން ސްކީމްތަކުން ދޫކުރި ފްލެޓުތައް ކަނޑައެޅިއިރު، އެ މީހުންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ހާލަތު ބެލި އެވެ. އެކަމަކު، މި ފަހަރު އާއްމުންގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަކުވާއަކީ އަދި މިދިޔަ އަންގާރަ ދުވަހު ހައުސިން މިނިސްޓްރީން ބޭއްވި ޕްރެސް ކޮންފަރެންސްގައި ވެސް ނޫސްވެރިންގެ އެންމެ ގިނަ ސުވާލު އަމާޒުކުރީ އެކަމަށެވެ.

ފްލެޓަށް ކުރިމަތިލާ އެންމެންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ހާލަތު ބެލުމަކީ ފަސޭހަ ކަމަކަށް ވެސް ނުވާނެ އެވެ. އެކަމަކު، އާއްމުން އެހާ ފެން ބޮވައިގެންފައިވާ ކަމެއް ކުރާއިރު، ހުށަހަޅާފައިވާ މައުލޫމާތުތައް އެއަށްވުރެ ރަނގަޅަށް ބަލަންޖެހޭނެ ކަމަށް ގިނަ ބަޔަކު ގަބޫލުކުރެ އެވެ.

އެ ދުވަހުގެ ޕްރެސް ކޮންފަރެންސްގައި ހައުސިންގެ ސްޓޭޓް މިނިސްޓަރު އަކްރަމް ކަމާލުއްދީން ވިދާޅުވީ ހުރިހާ އެންމެންގެ މައުލޫމާތު މިނިސްޓްރީގެ ޑޭޓާބޭސްގައި ހުންނާނެ ކަމަށެވެ. އެކަމަކު، އެ ޑޭޓާބޭސްގައި ނެތް މައުލޫމާތެއް ވެރިފައި ކުރެވޭނެ ގޮތެއް ނޯންނާނެ ކަމަށް އޭނާ ވެސް ވިދާޅުވި އެވެ.

އާރިފް ވިދާޅުވީ ސްކީމަށް ލިބުނު 20،000 ފޯމުގެ ތެރެއިން 3،000-3،500 ދެމެދުގެ ސާމްޕްލިންނެއް ނަގައި އެ ގޭތަކުގެ ހާލަތު ބަލާފައިވާ ކަމަށެވެ.

މާލޭގައި ހާލުގައި ދިރިއުޅޭ ގިނަ މީހުންނަކީ ކުއްޔަށް އުޅޭ މީހުންނަށް ވާއިރު، ފްލެޓަށް އެސެސްކުރަން ޖެހެނީ ފޯމުގައި ޖަހާފައި ހުންނަ ތަނުގެ މައުލޫމާތުތައް ކަމަށް ވިޔަސް، އިވެލުއޭޝަނަށް ދާއިރު ދިރިއުޅޭ ތަނުގެ ހާލަތު ބަދަލުވެފައި ހުންނަ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އާރިފް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ފްލެޓް ފޯމަށް ދީފައިވަނީ ދޮގު މައުލޫމާތެއް ނަމަ، އެ މީހަކާ މެދު އަމަލުކުރާނެ އިގުރާރެއް ވުމަށްފަހު ސަބްމިޓްކުރާ ކަމަށެވެ.

"ސާމްޕްލިން ނަގަން ދާއިރު ވަރަށް ގިނަ ބޭފުޅުން މިހާރު ތިބެނީ އެހެން ތަންތާގައި ދިރިއުޅުއްވަނީ. އެހެންވީމަ، އެ މައުލޫމާތާއި އެހެން މައުލޫމާތު ދިމައެއް ނުވޭ. އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މައްސަލަތޯ ނޫނީ އެ ބޭފުޅުންގެ މައްސަލަތޯ؟ ކޮންމެ ގޮތަކަށް ވެސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފޯމު ސަބްމިޓްކުރާ ދުވަހު ނޫން އަނެއް ދުވަހު ހުރިހާ ބޭފުޅުން ކައިރިއަކަށް އެއީ ތެދު މައުލޫމާތުތޯ ބަލާކަށް ނުދެވޭނެ. ހަމަ ޓައިމް ނަގާނެ." އާރިފް ވިދާޅުވި އެވެ.

"އަޅުގަނޑުމެން ނެގި ސާމްޕްލިންގެ ވަރަށް ބޮޑު ޕަސެންޓެއް ދިމާވޭ ދިރިއުޅުއްވާ ތަނުގައި. ދެން އެހެން ތަންތަނަށް މޫވްކޮށްފައި ތިބި ބޭފުޅުންގެ މައުލޫމާތު އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް ނުބެލޭ."

އާރިފް ވެސް ވިދާޅުވީ 15 އަހަރު ވެފައި ވުމަކީ ފްލެޓަށް ކުރިމަތިލުމުގެ ޝަރުތު ކަމަށާއި އެކަމަކު އެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި މާލޭގައި ނޫޅޭ މީހެއްކަން ކަށަވަރުވެއްޖެނަމަ ފްލެޓު އަތުލާނެ ކަމަށެވެ. ޝަކުވާ ހުށަހަޅަން ދީފައިވާ މި މުއްދަތުގައި އެ ހުރިހާ ކަމެއް ވެސް ބަލަމުންދާ ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

ސަރުކާރުން އިއުލާންކުރި ގެދޮރުވެރިޔާ ސްކީމްގެ ދާއިމީ ލިސްޓުގައި ފްލެޓަށް ޝަރުތު ހަމަވާ 13،000 މީހުން އެބަ ތިއްބެވެ. އޭގެ ތެރެއިން، 4،000 ފްލެޓް ދެނީ ތިން ކޮޓަރީގެ ފްލެޓަށް ހުށަހެޅި މީހުންގެ ތެރެއިން 76 ޕޮއިންޓަށް ވުރެ މަތިން ލިބޭ މީހުންނަށެވެ. ދެ ކޮޓަރީގެ ފްލެޓް ލިބެނީ 73 ޕޮއިންޓަށް ވުރެ މަތިން ލިބުނު މީހުންނަށެވެ.

އެކަމަކު، ދިރިއުޅޭ ހާލަތު ވަޒަންކުރުމެއް ނެތި ފްލެޓުތައް ދޭނެ މީހުން ކަނޑައެޅުމަކީ އެތައް ބައެއްގެ ހައްގުތައް ގެއްލިގެންދާ ކަމެކެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި، ހުރިހާ މޮޅެއް މި ލިބެނީ ކޮންމެ ގޮތަކުން ވެސް ފްލެޓު ހޯދުމުގެ ބޭނުމުގައި ދޮގު މައުލޫމާތު ހުށަހެޅި މީހުންނަށެވެ. ދައުލަތުގެ އިދާރާއަށް ދޮގު މައުލޫމާތު ދިނުމަކީ ކުށަކަށް ވިޔަސް، މިހާތަނަށް އޭގެ ފިޔަވަޅެއް އަޅާފައިނުވެ އެވެ.