ސިއްރު ވިޔަސް، ހެކިންނަށް ދައުލަތުގެ ރައްކާތެރިކަމެއް ނެތް

ޓާމިނަލް ކެފޭ ތެރޭގައި ޖުލައި، 2017 ގައި ތޫނު އެއްޗެހިން ހަމަލާދީ މަރާލި ނަދީމް އަބްދުއްރަހީމްގެ މަރުގެ ޝަރީއަތުގައި ހަތަރު މީހަކަށް ކުރާ ދައުވާއާ ގުޅިގެން ސިއްރު ހެކިވެރިންތަކެއް ދާދި ފަހުން ކޯޓުގައި ހެކިބަސް ދިނުމާ އެކު، ދެން ހިނގަން ފެށީ މާލޭގައި ސިލްސިލާ މާރާމާރީތަކެކެވެ. ބާކީ ތިބި ގިނަ ހެކިވެރިން ހެކިބަސް ދޭން ބޭނުމެއް ނުވި އެވެ. ކޯޓަށް ހާޒިރުވި މަދު ހެކިންގެ ހަނދާނުގައި "އެ ހާދިސާ މާ ބޮޑަކަށް" ނެތެވެ. ބްލޮގަރު ޔާމީން ރަޝީދުގެ މަރުގެ މައްސަލާގައި ސިއްރު ހެކިވެރިންނަށް ބަޔަކު ބިރު ދައްކައި، ނުފޫޒު ފޯރުވަމުންދާ މައްސަލައެއް ފެންމަތިވެ، ބައެއް ހެކިވެރިން ހެކިބަސް ދޭން ދެކޮޅު ހެދި އެވެ.

އިއުތިރާފްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ކުށް ސާބިތުކުރި ނިޒާމު ދޫކޮށްލައި، ހެއްކާއި ގަރީނާގެ މައްޗަށް ޖިނާއީ އަދުލުގެ ނިޒާމު ހިންގަން ފެށި ފަހުން ޖިނާއީ ބޮޑެތި މައްސަލަތައް ސާބިތުނުވެ، ތުހުމަތުވާ މީހުން މުޖްތަމައުގެ ތެރެއަށް ދޫވާ އެންމެ ބޮޑު ސަބަބަކީ ހެކި ނެތުމެވެ. ހެކި ހޯދިޔަސް، ކޯޓާ ހަމައަށް ދާއިރު ކޮންމެވެސް ސަބަބަކާ ހެދި ހެކިވެރިޔާ "ހަނދާން ނެތުމެ"ވެ. ހާދިސާގެ މަތިން ހެކިވެރިން "ހަނދާން ނެތޭ" މިންވަރަށް ކޯޓުގައި މައްސަލަ ލަސްވި ޒަމާނެއް ވެސް ދިިޔަ އެވެ. މިހާރު ޖިނާއީ އިޖްރާއާތުގެ ގާނޫނު އޮތުމުން މައްސަލަތައް ނުނިމި ދިގުލައިިގެންދާ މައްސަލަ ނިސްބަތުން ވަރަށް ކުޑަ އެވެ. ނަމަވެސް ހެކިވެރިންނަށް ހަގީގީ ރައްކާތެރިކަން އެބަ ދެވޭތޯ މިއީ ބޮޑު ސުވާލެކެވެ.

މީގެ 10 ވަރަކަށް އަހަރު ކުރިން ރާއްޖޭގައި ޖިނާއީ މައްސަލަތަކުގައި ސިއްރުން ހެކިބަސް ނަގަން ފެށީ ހެކިވެރިންނަށް ބިރު ދެއްކުމާއި އެކި ނުފޫޒުތައް ފޯރުވައި، ހެކިބަސް ބަދަލުކުރުވުމުގެ މައްސަލަ އިންތިހާއަށް ބޮޑުވެ، އިންސާފު ގާއިމްކުރަން އެ ނޫން ގޮތެއް ނެތުމުންނެވެ. ސިއްރުން ހެކިބަސް ނެގުމަށް ކުރިމަތިވާ ގާނޫނީ މައްސަލަތަކަށް ވުރެ، ގޭންގް ކުށްތަކާއި މާރާމާރީ އާއި މީހުން މެރުމުގެ މައްސަލަތަކުގެ ނުރައްކާ ބޮޑުވުމުންނެވެ. ނަމަވެސް އެއީ ނަމެއްގައި ދިން ހިމާޔަތެކެވެ. ސިއްރުން ހެކިބަސް ނަގަން ފެށިޔަސް، ހެކިންގެ މައުލޫމާތު ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން ދަނީ އާންމުވަމުންނެވެ.

ސިއްރުން ހެކިބަސް ނަގަނީ ކޯޓުގެ ސިއްރު ތަނެއްގައި އެ މީހާ ބަހައްޓައިގެން ކާކުކަން ނޭނގޭ ގޮތަށް އަޑު ވެސް ބަދަލުކޮށްގެންނެވެ. އެ މީހުންގެ މައުލޫމާތު އެނގޭނީ ފުލުހުންނާއި ޕްރޮސެކިއުޓާ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުގެ އިތުރުން އެ މައްސަލައެއް ބައްލަވާ ގާޒީ އާއި ކޯޓުގެ މަދު މުވައްޒަފުންތަކަކަށް އެކަންޏެވެ. ހެކިބަސް ދިނުމަށްޓަކައި ސިއްރުވެރި ގޮތެއްގައި ކޯޓަށް ދިއުމާއި ގެނައުމުގެ އިންތިޒާމް ހަމަޖައްސަނީ ފުލުހުންނެވެ.

ސިއްރު ހެކިވެރިންގެ މައުލޫމާތު ހާމަވެދާނެ އެއްވެސް ސުވާލެއް އެ މީހުންނާ ކުރުން ޝަރީއަތުގައި މަނަލެވެ. ސުވާލު ކުރިޔަސް، ޖަވާބު ދޭކަށް ނުޖެހެ އެވެ. އެ މީހުންގެ ތަހުގީގު ބަޔާންތައް އޮންނާނީ ވެސް މައްސަލަ ބައްލަވާ ގާޒީ އާއި ދައުލަތުގެ ވަކީލުގެ އަތުގައި އެކަންޏެވެ. ސިއްރު ހެކިވެރިއަކީ ފިރިހެނެއް ކަން ނުވަތަ އަންހެނެއްތޯ ސުވާލުކޮށްލުން ވެސް ގިނަ ފަހަރު މަނަލެވެ. މިހާ ވަރަށް ސިއްރު ކޮށްފައި ހުންނަ މީހެއްގެ މައުލޫމާތު މިއިން ކޮންމެވެސް މުއައްސަސާއެއްގެ ތެރެއިން ނޫން ގޮތަކަށް ލީކުވާނެ ގޮތެއް ނޯންނާނެ އެވެ.

ސިއްރު ހެކިންނަށް ނުފޫޒު ފޯރުވުމުގެ މައްސަލައެއް ފެންމަތިނުވާ ޖިނާއީ ބޮޑު މައްސަލައެއް މިހާރު މަދެވެ. ހަމަގައިމު ވެސް، އެ ނުފޫޒުތައް އެ އަންނަނީ ދައުލަތުގެ ސިއްރެއްގެ ގޮތުގައި އޮންނަ ސިއްރު ހެކިވެރިންގެ މައުލޫމާތު ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން މުއައްސަސާއެއްގެ ތެރެއިން ލީކުވުމުންނެވެ. މުއައްސަސާތަކުގެ މައްޗަށް ކުރެވޭ އިތުބާރާ މެދު ސުވާލު އުފެދޭ ހިސާބަށް މިކަން މިހާރު ދަނީ ބޮޑުވަމުންނެވެ.

އެކަމަކު ހައިރާންވާން ޖެހޭ ކަމަކީ މިފަދަ އެއްވެސް މައްސަލައެއްގައި އެކަން ކުރި ބަޔަކު ހޯދި، މިހާތަނަށް ފިޔަވަޅު އަޅާފައި ނުވުމެވެ. ހެކިވެރިންގެ މައުލޫމާތު ލީކުވި ގޮތެއް ނުހޯދުމުގެ އިތުރަށް ހެކިވެރިންނަށް ބިރު ދެއްކި ބަޔަކު ވެސް އެއްވެސް މައްސަލައެއްގައި ހޯދުނު ކަމެއް ނޭނގެ އެވެ. ހެކިންވެރިންނަށް ބިރު ދައްކަނީ ކަމަށް ބުނެ، ދައުލަތުން އެކަން ކޯޓުގައި ހާމަކުރުމެކޭ ސައިބޯނި ބޮތްކެކޭ އެއްފަދަ އެވެ. މައްސަލަ ނިމި، ދައުވާ ލިބުނު އެންމެން ނުވަތަ ގިނަ ބަޔަކު ސަލާމަތްވެގެން ދާއިރު ވެސް، ސިއްރު ހެކިން ލީކުވި ގޮތެއް ނުހޯދެ އެވެ.

ހެކި ނެތިގެން ބަޔަކު ދޫވެއްޖެ ނަމަ، ސޯޝަލް މީޑިއާ އާއި މީޑިއާތަކުގައި ވެސް ފަތުއަޑު ކިޔާފައި އެ ވާހަކަ އެވެ. އާންމުންގެ ފާޑުކިޔުންތަކާ ހެދި، މައްސަލަ އިސްތިއުނާފަށް ގެންދަން ދައުލަތަށް ކުރެވޭނެ ހުރިހާ ކަމެއް ކުރާނެ އެވެ. އެކަމަކު މީހުން މެރުމާއި ގޭންގް ކުށްތައް ފަދަ، ނުރައްކާތެރި ކުށްތަކުގެ ދައުވާ ލިބޭ މީހުން ޝަރުއީ މަރުހަލާއިން ސަލާމަތް ވެގެން ދިއުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ސަބަބު ކަމަށް ހެކިބަސް ބަދަލުވުމުގެ މައްސަލައިގެ އަޑި ހޯދަން ދައުލަތާއި ފުލުހުންނަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތެއް ނުފެނެ އެވެ.

ހެކިވެރިންނަށް ހިމާޔަތް ނުލިބޭ ވާހަކައަށް ކުރިން އަބަދުވެސް ދައްކަމުން އައީ ހެއްކާ ބެހޭ ގާނޫނެއް ނެތުމުގެ ބަހަނާ އެވެ. ޒަމާނާ ގުޅޭ ތަފްސީލީ ހެއްކާ ބެހޭ ގާނޫނެއް ނެތަސް، ސިއްރުން ހެކިބަސް ނަގަން ފެށީ ކޯޓުތަކާއި ޕީޖީ އޮފީހުން އަމިއްލައަށް އެކުލަވާލި އުސޫލުތަކެއްގެ ދަށުންނެވެ. ފަހުން ޖިނާއީ އިޖްރާއާތުގެ ގާނޫނުގެ ދަށުން ވެސް އެ ފުރުސަތު ފަހިކޮށް ދިނެވެ. ގާނޫނެއް ނެތިގެން، ރައްކާތެރިކަން ނުދެވެނީއޭ މިހާރު ބުނެވޭކަށް ނެތެވެ. ހަމައެކަނި މައްސަލައަކީ މުއައްސަސާތަކުގެ ތެރޭގައި އިހްލާސްތެރިކަން ނެތުން ކަން ވަރަށް ސާފެވެ.

ނަމަވެސް ހެކިންގެ މައުލޫމާތު އާންމުވުމުގެ މައްސަލާގައި ކޯޓުތަކުން ބުނަނީ ސިއްރު އެއްވެސް މައުލޫމާތެއް ކޯޓުތަކުގެ ތެރެއިން ލީކުވިކަމުގެ އެއްވެސް މައްސަލައެއް މިހާތަނަށް ފާހަގަނުވާ ކަމަށެވެ. އަދި އެފަދަ ކަމެއް ނުހިނގާނެ ގޮތަކަށް ނިޒާމުތައް ހަމަޖެހިިފައި އޮންނާނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން ވެސް ކޯޓުތަކުން ދެ އެވެ. "އެފަދަ ކަމެއް ހިނގައިފި ކަމަށް ބެލެވޭ ނަމަ، އަޅަން ޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އަޅުގަނޑުމެން އަޅާނެ. އަދި އެފަދަ ކަމެއް އަޅުގަޑުމެންނަށް މިހާތަނަށް ފާހަގަވެފައެއް ނެތް." ކޯޓުތަކުގެ އިދާރީ ހިންގުމުގެ އެންމެ އިސް ފަރާތް ކަމަށްވާ ޑިޕާޓްމެންޓް އޮފް ޖުޑީޝަލް އެޑްމިނިސްޓްރޭޝަން (ޑީޖޭއޭ)ގެ އޮފިޝަލަކު ވިދާޅުވި އެވެ. ޕްރޮސެކިއުޓާ ޖެނެރަލްގެ އޮފީހުން ވެސް ދޭ ޔަގީން ކަމަކީ އެއްވެސް ސިއްރު މައުލޫމާތެއް ލީކުވުމުގެ ފުރުސަތު އެ އޮފީހުގެ ތެރެއިން ނޯންނާނެ ކަމަށެވެ. ފުލުހުންގެ ބަހަކީ ވެސް އެއީ އެވެ. "ފުލުހުން ތަހުގީގުތަކުގައި އަމަލުކުރާ އުސޫލުތައް ކަނޑައަޅާފައިވަނީ އެފަދަ ކަންކަމުގެ ފުރުސަތު ވީހާވެސް ހަނިވާނެ ގޮތަކަށް. އެފަދަ މައުލޫމާތެއް ފުލުހުންގެ ތެރެއިން ލީކުވާ ކަމަކަށް ނުބެލެވޭ،" ފުލުހުންގެ އޮފިޝަލަކު ވިދާޅުވި އެވެ.

ނަމެއްގައި ހެކިވެރިންނަށް ރައްކާތެރިކަން ދިނުމުގެ ބަދަލުގައި ހަރުދަނާ އަދި އިތުބާރު ހިފޭ ނިޒާމެއްގެ ދަށުން އެކަން ކުރެވެން އެބަ ޖެހެ އެވެ. ކޮންމެވެސް މުއައްސަސާއެއްގެ ތެރެއިން މައުލޫމާތު ލީކުވެގެން ނޫން ގޮތަކަށް މިހާ ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ހެކިވެރިންނަށް ނުފޫޒު ފޯރުވޭނެ ގޮތެއް ނޯންނާނެ އެވެ.