އޮޅުންބޮޅުން: ޒިންމާ ނަގާނީ ކޮން ފަރާތަކުންތޯ؟

އައްޑު ސިޓީގެ ގުޅިފައިވާ ރަށްރަށުގެ ގުޅުވައިދޭ މަގުގައި ތާރު އެޅުމުން އެ ސިޓީގެ ރައްޔިތުންނަށާއި، އެކި ރަށްރަށުން ވައިގެ ބަނދަރަށް ދަތުރުކުރާ މީހުންގެ ދަތުރަށް ވަރަށް ބޮޑު ލުއިކަމަކާއި ހަލުއިކަމެއް އަ އެވެ. އައްޑޫގެ ރަށްތައް ގުޅުވައިދޭ މަގަކީ، ރާއްޖޭގެ ނިސްބަތުން މަދު ރަށަކުން ނޫނީ ނުފެންނާނެ ފަދަ ދިގު މަގެކެވެ. އިންޖީނުލީ އެއްޗެތި ބާރު ސުޕީޑްގައ ދުއްވާ ހިތްވާ މީހުންނަށް، އެމީހުން ދުއްވާ އެއްޗެއްގެ ދުވެލި ޓެސްޓުކޮށްލަން ރަނގަޅު ފުރުޞަތެއް ލިބުނެވެ. ނަތީޖާއަކަށް ވީ އާދަޔާ ޚިލާފަށް، ގިނަ ހިތާމަވެރި ޙާދިސާތައް ގުޅިފައިވާ މަގުތަކުގައި ހިނގުމެވެ. ގިނަ އެކްސިޑެންޓުތައްވެ ގިނަ ފަހަރަށް ޒުވާން ކުދިންގެ ފުރާނަ ގެއްލިގެން ދިއުމެވެ. އެކްސިޑެންޓުވާ މީހުންގެ ފުރާނަ ސަލާމަތްކުރުމަށް އެމީހެއްގެ ޢާއިލާއިންނާއި ސަރުކާރުން ވަރަށް ބޮޑެތި ޚަރަދު ކުރެ އެވެ. ދުވަސްކޮޅަކަށް ފަހު އަނެއްކާވެސް އިވެނީ އެމަގުން ހަމަ އެފަދަ އެކްސިޑެންޓެއްވި ޚަބަރެވެ. އަނެއްކާވެސް އެ ޚަރަދެވެ. ކަމާ ބެހޭ ފަރާތުގެ އަމަލުން، މީހެއްގެ ފުރާނަ ގެއްލިގެން މާ ބޮޑު ކަންބޮޑުވުމެއް އޮންނަހެނެއް ހީއެއްނުވެ އެވެ. މަގުމަތީގެ ސަލާމަތާ ބެހޭ ގޮތުން އެހެން ޤައުމުތަކުގައި އަޅާ ފިޔަވަޅުތައް ނޭޅޭތީވެ އެވެ. މަގެއް ހަދާފައި ބޭނުންކުރުމަށް ދޫކޮށްލުމަކުން ނުފުދެ އެވެ. އެމަގަކީ އެމަގު ބޭނުންކުރާ ބަޔަކަށް ރައްކާތެރި މަގަކަށް ހަދަން ޖެހެ އެވެ. ފުރިހަމަ މަސައްކަތަކަށް ވާނީ އޭރުންނެވެ. މިކަމުގެ ޒިއްމާ ނަގާނީ ކޮން ފަރާތަކުންތޯ އެވެ؟

ފުއައްމުލަކުގައި ވެސް ޒަމާނީ ފެންވަރަށް ބޮޑު މަގެއް ހެދި އެވެ. އަނެއްކާވެސް ދިމާވީ އެއް މައްސަލައެކެވެ. ތަޖުރިބާކުރެވުނީ އެއް ކަންތަކެކެވެ. ގެއްލެނީ ފުރާނަ އެވެ. މި ހިތާމަވެރި ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި ހުރިހާ ފަރާތަކުން ވެސް ހޭދަވީ ބޮޑު ޚަރަދެކެވެ. މި ހިނގާ ޙާދިސާތަކުން ފިލާވަޅެއް ނުލިބެނީ އެންމެ ފަރާތަކަށެވެ. މިފަދަ ކަންތައްތަކުގައި ރައްޔިތުންނަށް ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަން ހޯދައިދޭން ޖެހޭ ސަރުކާރުގެ މުއައްސަސާ ނުވަތަ މުއައްސަސާތަކަށެވެ. މަގުމަތީގައި އެއްޗެތި ދުއްވުމުގެ ރައްކާތެރިކަމަށް ހަރުދަނާ ފިޔަވަޅެއް ނޭޅޭތީވެ އެވެ. މިކަމުގެ ޒިއްމާ ނަގާނީ ކޮން ފަރާތަކުންތޯ އެވެ؟

އަނެއް މަގެވެ. ރަށްތައް ގުޅުވައިދޭ މަގެކެވެ. ތާރު އަޅާ ރީތިކޮށް ހަދާފައި އޮތުމުން ދުއްވާލަން ފަސޭހަ އެވެ. ހައްދުންމަތީގެ ގުޅިފައި އޮންނަ ރަށްތައް ބޮޑުވުމުން ދުއްވާލުން ވެސް ދިގުވެގެންދެ އެވެ. ބައެއް ފަހަރު ދުވެލި ވެސް ހަލުއިވެ އެވެ. ހައްދުންމަތީގެ ގުޅިފައިވާ މަގުގައި ވެސް އައްޑޫގެ ގުޅިފައިވާ މަގުން ކުރަމުން އަންނަ ހިތާމަވެރި ތަޖުރިބާ ވަރަށް އަވަހަށް ކުރި އެވެ. އަޅުގަނޑުމެން އެންމެ ދެރަވަނީ ގުޅިފައިވާ ދިގު މަގުގައި އެކްސިޑެންޓެއް ވުމުން، މުސްތަޤްބަލުގައި އެފަދަ ކަމެއް ވިޔަނުދިނުމަށް އެކަށީގެންވާ ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅުތައް ނޭޅުމެވެ. މީހެއްގެ ފުރާނަ ގެއްލުމަކީ މާ ބޮޑު ކަމެއް ނޫނޭ ބެލެވޭހެން ވެސް ބައެއް ފަހަރު ހީވެ އެވެ. މިކަމުގެ ޒިއްމާ އުފުލާނީ ކޮން ފަރާތަކުންތޯ އެވެ؟

ހުޅުމާލެ އަކީ ރީތިކޮށް، ރޭވިގެން އިމާރާތްކުރަމުން، ޒަމާނީ ފަސޭހަތައް ދެމުން، ރަނގަޅު ނިޒާމެއްގައި ބެލެހެއްޓެމުން އައި ރަށެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް ހުޅުމާލޭގެ ވެސް ހަލާކުގެ ފެށުމުގެ ކޮޅުމަތި މިހާރު ފެންނަން ފަށައިފި އެވެ. ބައެއް ފަހަރު ސިޔާސީ ފައިދާތައް ހޯދުމަށް ނިންމޭ ރަށުގެ މުސްތަޤްބަލަށް ރަނގަޅު ނޫން ނިންމުންތަކުންނެވެ. އަނެއް ބައި ފަހަރު ރަށް ނުބެލިހެއްޓިގެންނެވެ. ހުރިހާ ގޮތަކުންނެވެ.

މިހާރު ހުޅުމާލެ އަށް ދިމާވެގެން އުޅޭ މައްސަލައަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަވައްޓެރި ބޮޑު ގައުމަކަށް ދިމާވެގެން އުޅޭ ބޮޑު މައްސަލަ އެވެ. އަންހެނުންގެ އިއްފަތްތެރިކަމަށް އަރައިގަންނަން އުޅުމުގެ މައްސަލަ އެވެ. ފުރަތަމަ ޙާދިސާ ހިނގީ ރޭގަނޑު އަންހެނަކު އޭނާގެ ފިރިމީހާ އޭނާގެ ދަރިފުޅު ގެއަށް ލާފައި އަންނަންދެން ގެއާ ދިމާއަށް މަގުމަތީގައި ހިނގާފައި ދަނިކޮންނެވެ. އޭރު ވަރަށް ބޯކޮށް ގަސް ހައްދާފައި އޮތް އަނދިރި ސަރަހައްދަކުން މީހަކު ނުކުމެ އޭނާގެ އަތުގައި ހިފާފައި ގަދަކަމުން ގަސްތަކުގެ ތެރެއަށް ވެއްދި އެވެ. އޭނާ ސަލާމަތްވީ އޭނާއަކީ އޭނާގެ ވަޒީފާގެ ބޭނުމަށް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް އަމިއްލައަށް ރައްކާތެރިވުމުގެ އުކުޅު ދަސްކޮށް ތަމްރީނުވެފައި ހުރި މީހަކަށް ވުމުންނެވެ. ފިރިހެންމީހާގެ ކައިރިން ސަލާމަތްވާން އޭނާގެ ގައިގައި ހުރި ހުރިހާ ބާރެއްލައިގެންނެވެ. އަންހެންމީހާގެ ޢިއްފަތްތެރިން ނަގާލަން އުޅުނު މީހާ އަށް ދެވުނު ހަމަލާއެއްގައި އޭނާގެ ފައިން ބޮޑު ޒަޚުމެއް ވީ ކަމަށްވެ އެވެ. އެރޭ އެފިރިހެންމީހާ ހުޅުމާލޭ ހޮސްޕިޓަލުން ފަރުވާ ހޯދަން ދިޔަ ކަމަށްވެ އެވެ. ސުވާލެއް ކުރުމެއްނެތި ފަރުވާދިން ކަމަށް ވެސް ވެ އެވެ.

އޭގެ ކުޑަދުވަސްކޮޅެއް ފަހުން އަނެއްކާވެސް އެހެން އަންހެނެކެވެ. ކުރިން ދެންނެވި ސަރަހައްދުން ހިނގާފައި ދަނިކޮށް ހަމަ އެގޮތަށް ދަމައިގަތީ އެވެ. އެ އަންހެންމީހާ ސަލާމަތްވީ ކުރީގައި މިގޮތަށް ދިމާވި އަންހެންމީހާ ކަންތައްކުރި ގޮތް ދަސްވެފައި އޮތުމުންނެވެ. އަތުގައި ދަތްއަޅައިގެންނެވެ. މަގުމަތިން ދުއްވާ އެެއްޗެއް ކައިރިން އަލިކޮށްފައި އަންނަތަން ފެނުމުން ދޫކޮށްލީ އެވެ.

އޭގެ ދުވަސްކޮޅެއް ފަހުންނެވެ. ހުޅުމާލޭގައި މަސައްކަތްކުރާ ޒުވާން އެމެރިކާ އަންހެނަކު ރޭގަނޑު ކަސްރަތުކުރުމަށް ހިނގާފައި ދަނިކޮށް "ދަމާސަރަހައްދުން" ދަމައިގަތީ އެވެ. މިފަހަރު އޭނާ ސަލާމަތްކޮށްދިނީ ދިވެއްސެކެވެ. މި މައްސަލަ އޭނާ ރިޕޯޓެއް ނުކުރެ އެވެ. ކަސްރަތަށް ހިނގުން ހުއްޓާލީ އެވެ.

އަނެއްކާވެސް ހުޅުމާލޭގަ އެވެ. މިފަހަރު އެހެން ސަރަހައްދެއްގަ އެވެ. މިފަހަރު ދަމައިގަތީއެއް ނޫނެވެ. އަންހެނެއްގެ ޢިއްފަތްތެރިކަމަށް އަރައިގަތީ އެވެ. ރޭޕްކުރީ އެވެ. މިފަދަ ކަމެއް ހިނގާފާނެކަމުގެ ބައިވަރު އިންޒާރުތައް ވަނީ ކުރިން ލިބިފަ އެވެ. ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅެއް އެޅުނުކަމުގެ ނިޝާނެއް ވެސް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. މިކަމުގެ ޒިއްމާ ނަގާނީ ކޮން ފަރާތަކުންތޯ އެވެ؟

މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ ބޮޑު އާބާދީ އަށް އެތަކެއް ދުވަސް ވާންދެން ފެން ނުލިބުމުގެ ހިތި ތަޖުރިބާކުރެވުނުތާ އަދި މާ ގިނަ ދުވަހެއް ނުވެ އެވެ. މިފަހަރު އަނެއްކާވެސް އެ ތަޖުރިބާ ތަކުރާރުވީ އެވެ. ދެ ގަޑިއެއްހާ އިރަށް ވިޔަސް ކުރިއަށް ވުރެ މާ ފުޅާކޮންނެވެ. ފެނެއް ނުލިބެ އެވެ. ކަރަންޓެއް ނުލިބެ އެވެ. މުއާޞަލާތީ ޚިދުމަތެއް ނުލިބެ އެވެ. މީގެ އެންމެ ނުރައްކާތެރިކަމަކީ މުއާޞަލާތީ ޚިދުމަތް ކެނޑިފައި އޮތުމެވެ. ކަމެއް ވިޔަސް އެނގޭނެ ގޮތެއް ނެތެވެ. ކުރިން ދެންނެވި ކުންފުނިތަކުގެ ބޮޑުން ޓެކްނިކަލް ސަބަބޭ ވިދާޅުވެ އެކި ބަހަނާ ދައްކަވަ އެވެ. ރައްޔިތުންގެ ފާޑުކިއުންތަކުންނާއި ނުރުހުމުން ރެކެންވެގެންނެވެ. ތިން ޚިދުމަތް އެއްފަހަރާ ކެނޑިގެންނުވާނެ އެވެ. މިއީ ތޫފާނަކުން، ސުނާމީއަކުން، ބޮޑު ރާޅަކުން ވީ ކަމެެއް ނޫނެވެ. ރާވަން ތިބި މީހުންގެ ކުރު ރާސްތާގެ ވިސްނުމުން ވީ ކަމެކެވެ. ދޯދިޔާކަމުންނެވެ. ދޯހަޅިކަމުންނެވެ. ފަރުވާކުޑަކަމުންނެވެ. ރައްޔިތުންނާ މެދު އަޅާލުން ކުޑަކަމުންނެވެ. ކަމަށް ކަމޭ ނުހިތުމުންނެވެ. މި ކުންފުނިތަކުގެ ހިންގުމުގެ އޯޑިޓެއް ކުރަން ޤައުމުގެ ހާލަތު މަޖުބޫރުކޮށްފި އެވެ. މާލެ ބައި ދުވަހަށް މުޅިން ހުއްޓުވުމުން އަމިއްލަ ފަރާތްތަކަށާއި ސަރުކާރަށް ލިބުނު މާލީ ގެއްލުމުގެ ޒިއްމާ ނަގާނީ ކޮން ފަރާތަކުންތޯ އެވެ؟

އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހީކުރެވިފައި އޮތީ ރައްޔިތުންގެ ޙައްޤުތައް ރައްކާތެރިކުރުމަށް، ރައްޔިތުންގެ ޙައްޤުތައް ހޯދައިދިނުމަށް، ރައްޔިތުންގެ ފަރާތުން ވަކާލާތުކުރުމަށް، ރައްޔިތުން ހޮވާފައިވާ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން އެންމެ ކުޑަމިނުން ކުއްލި މައްސަލައެއްގެ ގޮތުގައި ނަންގަވައިގެން، މާލެއަށް ދިމާވި ބޮޑު މައަސަލައާ ބެހޭ ގޮތުން ބަހުސެއްވަރު ވެސް ކޮށްލައްވާނެ ކަމަށެވެ. އެބޭފުޅުންނަށް މަޖިލީހުގެ ޖަލްސާއެއް ބޭއްވެވޭނެ ވަރު ވެސް ނުވި އެވެ. ކުރައްވާނެ މަސައްކަތެއް ނެތިގެންނޯލަ އެވެ. ނޫނެކެވެ. މާލޭގައި ޒަރޫރީ ތިން ޚިދުމަތެއް އެއް ފަހަރާ ހުއްޓުމުން އެބޭފުޅުންގެ ބަސް ހުއްޓުނީ އެވެ.